Saturday, August 18, 2007

इझु सहल

आळशीपणात भर म्हणून एकापाठोपाठ एक प्रोजेक्ट यामुळे ब-याच सहलींच्या नोंदी लिहायच्या राहून गेल्या. गेल्या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये कारुइझावा सहलीनंतर दुस-याच आठवड्यात लॅबची सहल ठरली. आता वेळ मिळेल तशा या नोंदी लिहून काढायचं ठरवलं. गेल्या वर्षी बॅंडच्या सरावानिमित्त झालेल्या फुकुशिमा सहलीच्या आठवणी अजूनही ताज्या होत्या. त्याच धर्तीवर यंदाही दोन-तीन दिवस कुठेतरी सहलीला जायचं ठरलं. जपानीमध्ये अश्या छोट्या सहलीला 'गाश्युकू' म्हणतात. गाश्युकू किंवा कुठेतरी सहलीला जायचं म्हटलं की आमच्या लॅबमधली मुलांचा उत्साह अगदी ओसंडून वाहायला लागतो. सहलीचा विषय निघाला की एक दोन महिने अगोदरच कुठे जायचं, किती दिवस राहायचं, काय काय करायचं याची चर्ची सुरु होते. त्या बाबतीत आमची लॅब विद्यापीठातल्या इतर लॅबपेक्षा काकणभर सरसच ठरावी. या वेळीही महिनाभर आधीच सहलीचा कार्यक्रम निश्चित झाला. नोव्हेंबरच्या दुस-या शनिवारी पहाटे ३ गाड्यांमधून लॅबमधील मंडळी ३ दिवसांच्या इझु सहलीसाठी निघाली.

टोक्योच्या नैऋत्येस साधारण १०० कि.मी. अंतरावर प्रशांत महासागराच्या दिशेने वसलेला इझु द्विपकल्प (peninsula) तिथले नैसर्गिक गरम पाण्याचे झरे (ओनसेन), गर्द पर्वतराजीने नटलेले सुंदर समुद्रकिनारे आणि शांत, सौम्य हवामानासाठी प्रसिध्द आहे. इझुचं आणखी एक आकर्षण म्हणजे तिथून दिसणारा मा. फुजीचा नयनरम्य देखावा. शिवाय मासे आणि इतर समु्द्रातील जलचर आवडणा-या खवैयांसाठी इझु म्हणजे पर्वणीच. त्यामुळे उन्हाळ्यामध्ये इथले समुद्रकिनारे गर्दीने अगदी भरुन जातात.

पहाटे लवकर सुरुवात करुन दहाच्या सुमारास सर्वजण इझुमधल्या इतो या ठिकाणी पोचलो. आभाळ भरुन आल्यामुळे लवकरच पाऊस पडण्याची चिन्हं दिसत होती. पावसामुळे फार कुठे फिरता येणार नसल्यामुळे तिथून जवळ असलेली इनडोअर कॅक्टस पार्क पाहायचं ठरलं. काही मुलांनी मात्र गाडीतून इझु फिरण्याचा पर्याय निवडला. मी ही दुस-या टीममध्ये सामील झालो आणि आम्ही पाच जण एका कारमधून इझुचा फेरफटका मारायला निघालो. गाडी सुरु करताच जोरदार पाऊस सुरु झाला. पण आता मागं फिरायचं नाही असा निर्धार करुन तिथून बाहेर पडलो. रस्ता किना-याच्या कडेनेच जात होता. वाटेत दुपार झाल्यामुळे दुपारचं जेवण करायचं ठरवलं. किना-याजवळच्याच एका रेस्टॉरंटमध्ये ताज्या 'सुशी'वर ताव मारुन पुढे निघालो. (परदेशस्थ भारतीय मंडळींना जगप्रसिध्द जपानी 'सुशी' ऐकून किंवा चाखून माहिती असेलच. इतरांसाठी सुशीवर एक सविस्तर लेख आमच्या आगामी जपानी खाद्यसंस्कृतीच्या लेखमालेत लवकरच देण्यात येईल. अर्थात जर ती लेखमाला सुरु झाली तर.. :) )

वाटेत समुद्रकिना-याजवळच एक छान ओनसेन दिसला. गेस्टहाऊसचा ताबा मिळायला अजून बराच वेळ अवकाश होता. त्यामुळं संध्याकाळपर्यंतचा वेळ ओनसेनमध्येच काढायचं ठरलं. पावसाची रिपरिप अजून सुरु होतीच. तश्यातच बाहेरच्या रोतेंबुरोमध्ये (open air hot spring) बराच वेळ बसून राहिलो. गारगार पावसाचे थेंब अंगावर घेत गरम पाण्यात डुंबण्याची मजा काही वेगळीच. ओनसेन आटोपून संध्याकाळी गेस्टहाऊसवर पोचलो. यावेळी लॅबमधल्या मुलांनी जेवण बनवण्याची व्यवस्था असलेलं गेस्टहाऊस बुक केलं होतं. वाटेतच जपानी 'नाबे' नावाच्या पाककृतीसाठी लागणारं सामान विकत घेऊन गेस्टहाऊसवर पोचलो. पोचल्यापोचल्या हौशी मंडळींनी जेवणाची तयारी सुरू केली. चीनीमातीपासून बनवलेल्या कढईच्या आकाराच्या पण तळाशी पसरट असलेल्या भांड्याला जपानीत 'नाबे' म्हणतात. हिवाळ्याच्या दिवसांत भाज्या, अंडी, मांस, मासे असे नानाविध पदार्थं एकाच भांड्यामध्ये विशिष्ट प्रकारच्या सूपमध्ये एकत्र शिजवले की झाला 'नाबे' तयार. यात वापरण्या-या भांड्याला आणि तयार होणा-या पाककृतीला, दोघांनाही नाबेच म्हणतात. (नाबेची सविस्तर माहितीही आगामी लेखमालेत पाहूच.)
या वेळी तीन प्रकारची सूपं (जात्याबरोबरचं सूप नव्हे. soup चं अनेकवचन) वापरुन मुलांनी नाबे बनवला होता. नाबे बनवण्यासाठी फार कष्ट घ्यावे लागत नाहीत. मीही मग व्हेजिटेबल बिर्याणीसोबत 'कारे' (जपानीत भारतीय curry ला कारे म्हणतात) बनवून 'हम भी कुछ कम नहीं' दाखवून दिलं. सर्वांनाच कडकडून भूक लागल्यामुळे नाबे आणि बिर्याणी केव्हा फस्त झाले कळलंही नाही. जेवल्यावर रात्री उशीरापर्यंत नेहमीप्रमाणे गप्पांचा कार्यक्रम रंगला.

दुस-या दिवशी सकाळी नाश्ता उरकून इझुभोवती चक्कर मारण्यासाठी सा-या गाड्या सज्ज झाल्या. त्या दिवशी एक गट इझु पाहण्यासाठी निघाला. दुसरा गट तिथल्या एका ठिकाणी टेनिस खेळण्यासाठी गेला. टेनिस काय कुठेही खेळता येत असल्यामुळे ट्रिप सत्कारणी लावण्याचा विचार करुन मी इझु फिरण्याचा पर्याय निवडला. सकाळी नदीमध्ये 'फिशींग' चा बेत आखला होता. ठरल्याप्रमाणे सकाळी लवकर डोंगरातून वाहणा-या एका छोट्या नदीपाशी पोचलो. डोंगर उतरुन खाली गेल्यावर एक छोटासा धबधबा होता. त्याच्या बाजूलाच खळाळणा-या पाण्यात गळ टाकून मंडळींनी मासे पकडायला सुरुवात केली. मी थोडा वेळ प्रयत्न करुन पाहिला. पण मासा काही गळाला लागेना. काय करणार.. नशीब एकेकाचं..
मासे पकडायचा विचार सोडून देऊन तिथेच एक स्केच बनवत बसलो. स्केच पूर्ण होईपर्यंत मुलांनी बरेच मासे पकडले होते. लगेचच वरती येऊन तिथल्या एका छोट्याश्या टपरीवजा दुकानात शेकोटीवर भाजून फस्तही केले. एव्हाना दुपार होत आली होती. तिथून निघून 'इप्पेकीको' नावाच्या सरोवरापाशी पोचलो. तिथेच दुपारचं जेवण करुन सरोवराभोवती एक चक्कर मारण्यासाठी निघालो. जवळच सरोवरात बोटींगची सोय होती. काही जण बोटींग करुन आलो. नोव्हेंबरचा महिना असल्यामुळे कोयो(autumn colours) भरात होता. सरोवरातून भोवतालच्या झाडांचा लालपिवळा रंग उन्हामुळे अधिकच उठून दिसत होता. तिथे थोडी छायाचित्रे घेऊन पुढे जवळच असलेल्या माऊंट ओमुरो नावाच्या एका छोट्या डोंगराजवळ आलो. डोंगरावरुन एका दिशेला खळाळणारा समुद्र आणि दुस-या दिशेला माऊंट फुजी असा सुंदर देखावा पाहण्यासाठी रोपवेची सोय केली होती. पण गरम कपडे बरोबर नेले नसल्यामुळे वरती गेल्यावर थंड हवेमुळे हुडहुडी भरली. मग फार वेळ तिथे न थांबता लगेच खाली आलो. पुढे निघून एका मगरींच्या प्राणिसंग्रहालयात गेलो. सूर्यास्ताची वेळ जवळ आल्यामुळे प्राणिसंग्रहालय बंद झाले होते. त्यामुळे तिथून जवळच एका टेकडीवरुन सूर्यास्त पाहून गेस्टहाऊसवर परतलो.

पुन्हा कालच्याप्रमाणेच जेवणाचा कार्यक्रम आटोपल्यावर 'जेंगा'चा डाव रंगला. जपानमध्ये गाश्युकु(सहल) म्हटल्यावर जेंगा आलाच. लाकडाच्या सोंगट्यांचा मनोरा तयार करुन खालची एकेक सोंगटी काढून मनोरा पडू न देता वरती ठेवत मनोरा वाढवत न्यायचा. ज्याने खालची सोंगटी काढताना मनोरा पाडला तो हरला. मग पेनल्टी म्हणून त्याला काहीतरी शिक्षा. अशा सहलींमध्ये जेंगाची मजा काही औरच.

डोंगराच्या माथ्यावर बांधलेल्या गेस्टहाऊसची जागा खूपच सुंदर होती. तिथून दिसणारं दृश्य कायमचं लक्षात राहावं म्हणून तिस-या दिवशी सकाळी लवकर उठून गेस्टहाऊसच्या गॅलरीतून त्याचं एक स्केच काढलं आणि टोक्योच्या वाटेला लागलो.

Thursday, May 03, 2007

कुसात्सु ओनसेन स्की सहल

एप्रिल अखेर ते मे महिन्याचा पहिला आठवडा जपानमध्ये गोल्डन वीक म्हणून साजरा होतो. कारण, या दिवसांत आठवडाभर जोडून मिळणा-या सुट्टया. मग या दिवसांत सहलींना ऊत येतो आणि थिएटर्स, प्लेपार्क्स, रेस्टॉरंटस् आणि हायवे गर्दीने ओसंडून वाहू लागतात. यंदा कधी नव्हे ते गोल्डन वीकमध्ये फारसं काम नाही. पण तरीही लॅबमध्ये जावंच लागणार आहे. पण गोल्डन वीकच्या सुट्टीचा सदुपयोग करुन ब्लॉगवर राहून गेलेल्या नोंदी लिहायचं ठरवलं. सुरुवात ब्लॉगचा पेहराव बदलण्यापासून. :)

दरवर्षी फेब्रुवारीमध्ये आमच्या लॅबची स्की सहल आयोजित केली जाते. प्रोफेसर त्यांच्या कुटुंबासह आणि आम्ही साधारण १५-२० मुलं उत्तरेला कुठेतरी स्की रिसॉर्टवर जाऊन ३ दिवस स्की करणे असा दरवर्षीच्या स्की सहलीचा कार्यक्रम असतो. सर्वात ज्युनिअर मुलांकडे हॉटेलच्या बुकींगची जबाबदारी असते. यंदा प्रोफेसर परदेशी जाणार असल्यामुळे फेब्रुवारीच्या अखेरीस फक्त आम्हा लॅबमधल्या मुलांचीच स्की ट्रिप ठरली. ठिकाण होतं गुम्मा राज्यातील ओनसेन(नैसर्गिक गरम पाण्याचे झरे) साठी प्रसिध्द असणारं 'कुसात्सु ओनसेन'.

टोकियोहून सकाळी लवकर निघून चार तासांच्या बस प्रवासानंतर कुसात्सु ओनसेनला पोचलो. यावर्षी सहलीला थोडा उशीर झाल्यामुळं बर्फ थोडं कमी दिसत होतं. राहाण्याची व्यवस्था एका '-योकान्' (ओनसेन रिसॉर्ट) मध्ये झाली होती. दुपारचं जेवण आटोपून स्की साठी निघालो. माझी स्की ला जाण्याची ही चौथी वेळ असल्यामुळं ब-यापैकी सराव झाला होता. पण तरीही बर्फ थोडं कठिण झाल्यामुळे पहिल्या दिवशी स्की करताना म्हणावी तेवढी मजा आली नाही. संध्याकाळी दमून आल्यावर -योकानमधल्याच ओनसेनमध्ये थोडावेळ बसून रात्रीच्या जेवणासाठी तिथल्या डायनिंग हॉलमध्ये हजर झालो.


-योकानच्या पारंपारिक तातामी असलेल्या हॉलमध्ये जेवणाची व्यवस्था होती. वज्रासनातील खास जपानी बैठक आपल्या सर्वांच्याच परिचयाची आहे. प्रत्येक आसनापुढे एका छोट्याश्या टेबलावर वेगवेगळे जपानी पदार्थ मांडून ठेवले होते. बाकी मांडणीच्या बाबतीत जपानी लोकांचा हात कोणी धरु शकणार नाही. मग ते खाद्यपदार्थ असोत किंवा फुलं किंवा आणखी काही. प्रत्येक पदार्थासाठी त्या त्या आकाराची चिनी मातीची भांडी. नानाविध आकारांच्या, प्रकारांच्या त्या डिशेस् आणि मेहनत घेऊन त्यात मांडलेले रंगीबेरंगी पदार्थ पाहूनच आपलं अर्धं पोट भरावं. (अर्थात त्यात काय काय आहे ते ऐकल्यावर आपल्यापैकी ब-याच जणांची आहे तीही भूक पळून जाईल हा भाग वेगळा.) बाह्यदर्शनाला अवास्तव महत्व देण्याच्या ह्या लोकांच्या स्वभावामुळे असेल कदाचित, पण एकंदरीतच जपानमध्ये खाद्यपदार्थांची मांडणी बघण्यासारखी असते. जपानी खाद्यसंस्कृतीवर एक स्वतंत्र लेखमाला लिहीण्याचा विचार ब-याच दिवसांपासून डोक्यात घोळतोय. पण सध्या तरी त्यासाठी वेळ मिळेल अशी चिन्हं दिसत नाहीत.

रात्रीचं जेवण आटोपल्यावर बाहेर एक फेरफटका मारुन आलो. एव्हाना भुरभुरु बर्फ सुरु झालं होतं. रात्री नेहमीच्या सहलीसारखाच पेयपानाबरोबर बराच वेळ गप्पांचा कार्यक्रम रंगला.

दुसरा दिवस पूर्णवेळ स्की करण्यात गेला. आदल्या दिवशी रात्री बर्फ पडल्यामुळे दुस-या दिवशी मऊ बर्फावर स्की करताना मजा आली. तिस-या दिवस होता कुसात्सु ओनसेन गावात साईटसीईंगचा. ओनसेनसाठी संपूर्ण जपानमध्ये प्रसिध्द असणा-या कुसात्सु ओनसेनमध्ये सकाळी फेरफटका मारण्यासाठी निघालो.

शतकानुशतके कुसात्सु ओनसेनची माहिती जपानी लोकांना होती. पण एकोणीसाव्या शतकामध्ये जर्मन डॉक्टर एरविन वॉन बाल्झने इथल्या नैसर्गिक गरम कुंडातील औषधी पाण्याचं महत्व राजदरबारात सांगितल्यामुळे या जागेला प्रसिध्दी मिळाली. pH १.५ असणारं इथलं पाणी मात्र भलतंच आम्लयुक्त आहे. -योकानपासून निघून गावातल्या मध्यभागी असणा-या युबाताके या जागी आलो. रस्त्याच्या मधोमध

गंधकाचे झरे आणि एक गरम पाण्याचा छोटासा धबधबा. भोवताली छोटी छोटी दुकानं आणि पारंपारिक लोकनाट्याचं एक छोटंसं थिएटर असा युबाताकेचा परिसर सकाळच्या कोवळ्या उन्हामध्ये खुलून दिसत होता. जवळच्या थिएटरमधून पारंपारिक जपानी गाण्याचा आवाज कानावर पडला. तिथे चौकशी केल्यावर एक लोकनृत्याचा छोटासा कार्यक्रम सुरु असल्याचं कळलं. तिकिटं काढून आत शिरलो तर आतमध्ये शंभर दीडशे वर्षांपूर्वीचं जुनं थिएटर. समोर उंचावर स्टेज आणि थिएटरच्या मधोमध स्टेजच्या समोरच एक गरम पाण्याचं कुंड. स्टेजवर दोन महिला तिथल्या लोकगीतावर एक नृत्य सादर करत होत्या. समोरच्या गरम पाण्याच्या कुंडाभोवती काही स्त्रिया हातात लाकडी फळ्या घेऊन गाण्याच्या तालावर कुंडातलं पाणी ढवळून काढत होत्या. माझ्या प्रश्नार्थक चेह-याकडे बघून लॅबमधल्या एका मुलानं मला तो प्रकार समजावून सांगितला. कुंडातल्या गरम आणि गार पाण्याची पातळी सारखी करण्यासाठी त्या गाण्याच्या तालावर कुंडातलं पाणी एकसारखं करत होत्या. त्यांचा कार्यक्रम संपल्यावर त्यांनी प्रेक्षकातल्या काही जणांना कुंडातलं पाणी हलवण्यासाठी बोलावलं. माझ्या मित्रानं मला बळजबरीच तिथे पाठवलं. मी ही मग इतर लोकांबरोबर त्या गाण्याच्या तालावर फळीने थोडं पाणी हलवलं. कार्यक्रम संपल्यावर त्यांनी आम्हाला एक प्रमाणपत्र आणि टॉवेल दिला. तेवढीच मजा.

एव्हाना दुपारचे १२ वाजले होते. दुपारचं जेवण एका छोट्याश्या रेस्टॉरंटमध्ये उरकून तिथल्या प्रसिध्द साइनो कावारा ओनसेनमध्ये गेलो. ओनसेनच्या वाटेवर अनेक लहानमोठे गरम पाण्याचे झरे दिसत होते. प्रशस्त रोतेंबुरो (open air bath) मध्ये दुपारी तासभर डुंबून बाहेर पडलो. परतीच्या बसला अजून तास-दोन तास अवकाश होता. तेवढ्या वेळात बाजारातून एक चक्कर टाकून यावी असा विचार केला. गाव तसं छोटंच असल्यामुळं बाजार असा फारसा नव्हताच. दोन-तीन अरुंद रस्ते आणि त्यात दोन्ही बाजूला छोटी छोटी दुकानं. गावात ओनसेन असल्यामुळं ओनसेन मांज्यू ची भरपूर दुकानं होती. ओनसेन मांज्यू म्हणजे तांदुळाचं पीठ आणि एका प्रकारच्या डाळीपासून बनवलेली जपानी मिठाई. ओनसेनमधून परतल्यावर कडवट ओच्या (ग्रीन टी) समवेत गरम गरम मांज्यू खाण्याची मजा वेगळीच. मांज्यूचा आकार साधारणपणे आपल्या मोदकाएवढा. दोन-तीन मांज्यू मटकावून वर थोडासा ओच्या प्यायल्यावर पोटोबा थंड झालाच पाहिजे. बाजारातली फेरी आटोपून बस थांब्यावर आलो. टोकियोची परतीची बस लागलेलीच होती. स्की सहलीच्या आठवणी मनात साठवून परतीच्या प्रवासाला लागलो.

(स्कीच्या पेहरावातच माझी सामानाची बॅग भरल्यामुळं या वेळी मी कॅमेरा बरोबर घेतला नव्हता. त्यामुळे लॅबमधल्या मुलांनी काढलेली छायाचित्रे दिली आहेत.)

Friday, April 13, 2007

साकुरा

पुन्हा एकदा हिवाळा संपून वसंत ऋतू सुरु झाला आणि टोकियोत पुन्हा एकदा 'साकुरा' (चेरी ब्लॉसम) फुलला. यंदा व्यस्त वेळापत्रकामुळे साकुरा पाहायला जाणं झालं नाही. पण या साकुरामय वातावरणात, गेल्या वर्षी काढलेल्या छायाचित्रांची मला अतिशय आवडणा-या नाओतारो मोरीयामाच्या 'साकुरा' या सुंदर गाण्याबरोबर बनवलेली ही चित्रफित इथं द्यायचा मोह आवरत नाहीये. तुम्हालाही आवडेल अशी आशा करतो.

Tuesday, February 27, 2007

आभार

'स्वर्गादपि गरीयसी' भारतभूमीतून परत येऊन एक आठवडा लोटला. जवळजवळ दोन वर्षांनी भारतवारीचा योग आला. मित्रांच्या आणि आप्तांच्या भेटीगाठींमध्येच महिनाभराचा वेळ कसा गेला ते कळलंही नाही. आल्यावर पुन्हा रहाटगाडगं सुरु झालं. भारतातून परत आलं की थोडे दिवस एक विचित्र कंटाळा येतो. काही करायचा मूडच होत नाही. ब-याच दिवसांपासून काहीतरी लिहावं असा विचार होता. पण 'कंटाळ्याचा देखील आता कंटाळा येतो' अशी काहीशी अवस्था झाल्यामुळं काहीच लिहीणं झालं नाही. आज सहज खूप दिवसांनी थोडे ब्लॉग वाचल्यावर नवीन घडामोडी वाचायला मिळाल्या आणि लिहायचा उत्साह आला.

इंडिब्लॉगीज्२००६ मध्ये सर्वोत्कृष्ट ब्लॉगची निवड झाल्याबद्दल ट्युलिपचं हार्दिक अभिनंदन! माझ्यासारखे अनेक नियमित वाचक असणारा हा ब्लॉग सर्वोत्कृष्ट ठरला नसता तरच नवल. या उपक्रमाची मला काहीच कल्पना नव्हती. आज खूप दिवसांनी ट्युलिपच्याच ब्लॉगवर ही बातमी वाचली. विदग्धवर पात्रता फेरीत नामांकन असलेल्या ब्लॉग्समध्ये माझ्या ब्लॉगचं नाव बघून एक सुखद आश्चर्याचा धक्का बसला. आणि खरं सांगायचं झालं तर थोडं ओशाळल्यासारखंही झालं. नामांकित झालेल्या एकापेक्षा एक सरस अनुदिनीकारांच्या यादीत बसण्याची पात्रता नक्कीच या ब्लॉगमध्ये नाही. पण तरीही हा ब्लॉग नामांकित करावासा वाटून नामांकित करणा-या, त्याला अतिम फेरीत पोचवून मत देणा-या आणि ध्यानीमनी नसताना आश्चर्याचा एक सुखद धक्का देणा-या अनामिक वाचकांचा मी मनःपूर्वक आभारी आहे.

धन्यवाद.